We werken aan het herstellen van de Unionpedia-app in de Google Play Store
UitgaandeInkomende
🌟We hebben ons ontwerp vereenvoudigd voor betere navigatie!
Instagram Facebook X LinkedIn

Oerknal

Index Oerknal

De oerknal of big bang is de populaire benaming van de kosmologische theorie die op basis van de algemene relativiteitstheorie aannemelijk maakt dat 13,8 miljard jaar geleden het heelal ontstond uit een enorm heet punt (ca. 1028 K), met een bijna oneindig grote dichtheid, ofwel een singulariteit.

Inhoudsopgave

  1. 135 relaties: Alan Guth, Albert Einstein, Aleksandr Friedmann, Algemene relativiteitstheorie, Andrei Linde, Andromedanevel, Annihilatie, Antimaterie, Argumentatietheorie, Arno Allan Penzias, Atoomkern, Baryogenese, Baryon, Baryongetal, België, Big Chill, Big Crunch, Big Rip, Boson, Chemisch element, De Sittermodel, Deeltjesfysica, Deeltjesversneller, Deuterium, Donkere energie, Donkere materie, Dopplereffect, Edwin Hubble, Einstein-vergelijking, Elektromagnetische kracht, Elektron, Elementair deeltje, Energiedichtheid, Exponentiële groei, Extrapolatie, Faseovergang, Foton, Fred Hoyle, Fundamentele natuurkracht, George Gamow, Georges Lemaître, Gluon, Hans Bethe, Heelal, Helium, Helium-3, Helium-4, Homogene reactie, Horizonprobleem, Hubbleconstante, ... Uitbreiden index (85 meer) »

Alan Guth

Alan Guth Alan Harvey Guth (New Brunswick (New Jersey), 27 februari 1947) is een Amerikaanse natuurkundige en kosmoloog.

Bekijken Oerknal en Alan Guth

Albert Einstein

Handtekening Begin van een toespraak van Albert Einstein. ''"Ladies'' (kucht) ''and gentlemen, our age is proud of the progress it has made in men's intellectual development. The search and striving for truth and knowledge is one of the highest of men's qualities..."'' United Jewish Appeal, 11 april 1943.

Bekijken Oerknal en Albert Einstein

Aleksandr Friedmann

Aleksandr Friedmann Aleksandr Aleksandrovitsj Friedmann (Russisch: Александр Александрович Фридман) (Sint-Petersburg, – Petrograd, 16 september 1925) was een Russische wiskundige en astronoom.

Bekijken Oerknal en Aleksandr Friedmann

Algemene relativiteitstheorie

De algemene relativiteitstheorie is een meetkundige theorie van de zwaartekracht, die in 1916 door Albert Einstein werd gepubliceerd.

Bekijken Oerknal en Algemene relativiteitstheorie

Andrei Linde

Andrei Linde Andrei Linde (Russisch: Андрей Дмитриевич Линде, Andrej Dmitriejevitsj Linde) (Moskou, 2 maart 1948) is een Russisch-Amerikaanse fysicus en professor aan de Stanford-universiteit in Californië.

Bekijken Oerknal en Andrei Linde

Andromedanevel

Het Andromedastelsel of de Andromedanevel (M31) is een spiraalvormig sterrenstelsel, in het sterrenbeeld Andromeda.

Bekijken Oerknal en Andromedanevel

Annihilatie

Vrijkomen van een positron en annihilatie van het positron met een elektron, positronannihilatie Annihilatie is het proces waarbij een deeltje en zijn antideeltje bij elkaar komen en elkaar wederzijds vernietigen.

Bekijken Oerknal en Annihilatie

Antimaterie

Annihilatie van een negatief geladen elektron (e−) en een positief geladen positron (e+) (links) waarbij een foton ontstaat (γ, midden) die weer overgaat in een elektron en positron (rechts). Volgens de natuurkunde bestaat er van elk soort elementair deeltje een antideeltje, waarvan een aantal fysische eigenschappen hetzelfde, maar andere eigenschappen (waaronder de elektrische lading) precies tegengesteld zijn.

Bekijken Oerknal en Antimaterie

Argumentatietheorie

Argumentatietheorie of argumentatieleer is de interdisciplinaire studie van hoe de mens door logisch redeneren tot conclusies komt die gebaseerd zijn op premissen.

Bekijken Oerknal en Argumentatietheorie

Arno Allan Penzias

Arno Allan Penzias (München, 26 april 1933) is een Amerikaans natuurkundige en Nobelprijswinnaar.

Bekijken Oerknal en Arno Allan Penzias

Atoomkern

opbouw van materie Een atoomkern of nucleus bevindt zich in het centrum van een atoom of ion.

Bekijken Oerknal en Atoomkern

Baryogenese

In de kosmologie is baryogenese de algemene term voor hypothetische fysieke processen die een asymmetrie veroorzaken tussen baryonen en anti-baryonen in het heel vroege heelal die resulteerden in de materie die tegenwoordig deel uitmaakt van het heelal.

Bekijken Oerknal en Baryogenese

Baryon

Een baryon (Grieks: βαρύς, barys, zwaar) is een subatomair deeltje dat bestaat uit een oneven aantal quarks (minstens drie quarks).

Bekijken Oerknal en Baryon

Baryongetal

Het baryongetal is het aantal baryonen minus het aantal antibaryonen.

Bekijken Oerknal en Baryongetal

België

België, officieel het Koninkrijk België, is een West-Europees land dat aan de Noordzee ligt en aan Nederland, Duitsland, Luxemburg en Frankrijk grenst.

Bekijken Oerknal en België

Big Chill

Big Chill is een uiteindelijk lot van het heelal waarbij het heelal tot 0 kelvin is afgekoeld.

Bekijken Oerknal en Big Chill

Big Crunch

Schematische weergave van de Big Crunch De Big Crunch of Eindkrak is het theoretisch tegenovergestelde van de big bang, de ineenstorting van het heelal in de zeer verre toekomst als gevolg van de zwaartekracht.

Bekijken Oerknal en Big Crunch

Big Rip

Een korte film over de ondergang van het heelal De Big Rip is een theorie van Robert Caldwell van Dartmouth College en zijn collega's Marc Kamionkowski en Nevin Weinberg (CalTech) waarin ze stellen dat wanneer de expansiesnelheid van het heelal blijft toenemen, niet alleen de ruimte tussen de verschillende sterrenstelsels groter zal worden, maar ook zullen de sterrenstelsels, de sterren en planeten en zelfs atomen en kernen uit elkaar vallen in een proces dat protonverval heet.

Bekijken Oerknal en Big Rip

Boson

*Boson (deeltje), deeltje dat een heeltallige spin bezit.

Bekijken Oerknal en Boson

Chemisch element

Een chemisch of scheikundig element is een stof die met scheikundige middelen en methoden niet in andere stoffen opgesplitst kan worden.

Bekijken Oerknal en Chemisch element

De Sittermodel

Het De Sittermodel, ontwikkeld door en genoemd naar de Nederlandse natuurkundige Willem de Sitter, is een model van de algemene relativiteitstheorie dat wordt gekenmerkt door een positieve kosmologische constante en verwaarloosbaar weinig materie.

Bekijken Oerknal en De Sittermodel

Deeltjesfysica

De installatie van de Large Hadron Collider van het CERN De deeltjesfysica is een tak van de natuurkunde of fysica die subatomaire deeltjes bestudeert waaruit alle materie en straling bestaat.

Bekijken Oerknal en Deeltjesfysica

Deeltjesversneller

Tevatron van het Fermilab met de hoofdring en hoofdinjector. De ringvormige vijvers voeren de overtollige warmte van de installatie af. Waarom heb je een tunnel van 27 kilometer nodig om het allerkleinste te zien? - Universiteit van Nederland Een deeltjesversneller is een apparaat waarin geladen deeltjes, zoals elementaire deeltjes, elektronen, baryonen, maar ook zwaardere atoomkernen, tot hoge energieniveaus gebracht worden door ze te versnellen tot snelheden in de buurt van de lichtsnelheid.

Bekijken Oerknal en Deeltjesversneller

Deuterium

Deuterium of 2H (occasioneel waterstof-2 genoemd) is een stabiele isotoop van waterstof met in de atoomkern een proton en een neutron.

Bekijken Oerknal en Deuterium

Donkere energie

Donkere energie is een hypothetische vorm van energie in het heelal die verantwoordelijk zou zijn voor de ''versnelling'' van de uitdijing van het universum.

Bekijken Oerknal en Donkere energie

Donkere materie

Lezing door Melissa van Beekveld (Radboud Universiteit) over donkere materie - Universiteit van Nederland Donkere materie is een hypothetische soort materie in het heelal die niet zichtbaar is met optische middelen, en dus niet te detecteren is via de elektromagnetische straling die de aarde bereikt.

Bekijken Oerknal en Donkere materie

Dopplereffect

De frequentie en de golflengte verandert voor de waarnemer door het dopplereffect. Links verdichten de golven zich, maar rechts is hun tussenruimte vergroot. Een lichtbron lijkt roder of blauwer afhankelijk van het snelheidsverschil tussen bron en waarnemer. Doppler-effect hoorbaar bij passerende ambulances Het dopplereffect is de waargenomen verandering van frequentie van geluid, licht of andere golfverschijnselen, door een snelheidsverschil tussen de zender en de ontvanger.

Bekijken Oerknal en Dopplereffect

Edwin Hubble

Edwin Powell Hubble (Marshfield, 20 november 1889 – San Marino (Californië), 28 september 1953) was een Amerikaans astronoom en kosmoloog.

Bekijken Oerknal en Edwin Hubble

Einstein-vergelijking

De einsteinvergelijking of uitgebreider einsteinvergelijkingen vatten de algemene relativiteitstheorie van Einstein samen.

Bekijken Oerknal en Einstein-vergelijking

Elektromagnetische kracht

De elektromagnetische kracht is de kracht die elektrische geladen deeltjes "voelen" door elektromagnetische velden.

Bekijken Oerknal en Elektromagnetische kracht

Elektron

Het elektron (Oudgrieks:, betekenis: barnsteen dat door wrijving elektrisch geladen werd) is een negatief geladen elementair deeltje, dat gebonden kan zijn, bijvoorbeeld in een atoom, of zich vrij in de ruimte kan bevinden.

Bekijken Oerknal en Elektron

Elementair deeltje

Een elementair deeltje is een deeltje dat niet in andere deeltjes is te splitsen.

Bekijken Oerknal en Elementair deeltje

Energiedichtheid

De energiedichtheid is de hoeveelheid energie per massa- of volume-eenheid, opgeslagen in een stof.

Bekijken Oerknal en Energiedichtheid

Exponentiële groei

Grafiek met 3 curves. Rood lineaire groei, blauw kubische (derdemachts) groei en groen exponentiële groei Exponentiële groei is een toename evenredig aan de eigen omvang.

Bekijken Oerknal en Exponentiële groei

Extrapolatie

Extrapolatie is het uitbreiden van een reeks getallen met punten die buiten die reeks liggen (het uitbreiden van de getallenreeks met punten die binnen de reeks liggen, is interpolatie).

Bekijken Oerknal en Extrapolatie

Faseovergang

Faseovergangen tussen een gasvormige, vloeibare, en vaste fase. G staat voor gasvormig, L voor vloeibaar en S voor vast. Een faseovergang, fasetransitie of fasetransformatie is, in de thermodynamica, de overgang van de ene fase van een stof naar een andere fase.

Bekijken Oerknal en Faseovergang

Foton

Feynmandiagram van twee elektronen die elkaar afstoten doordat zij een foton uitwisselen. Fotonen (Oudgrieks:, phōs, licht) zijn elementaire deeltjes uit het standaardmodel van de deeltjesfysica.

Bekijken Oerknal en Foton

Fred Hoyle

Cambridge Fred Hoyle (Bingley (Yorkshire), 24 juni 1915 - Bournemouth, 20 augustus 2001) was een Brits astronoom en kosmoloog.

Bekijken Oerknal en Fred Hoyle

Fundamentele natuurkracht

Bosonen brengen de vier fundamentele natuurkrachten over In de natuurkunde zijn vier fundamentele natuurkrachten bekend.

Bekijken Oerknal en Fundamentele natuurkracht

George Gamow

George Gamow (Russisch: Георгий Антонович Гамов; Georgi Antonovitsj Gamov) (Odessa (Oekraïne, destijds Russische Rijk), – Boulder (Colorado), 19 augustus 1968) was een eerst Sovjet-Russisch en later Amerikaans kernfysicus en kosmoloog.

Bekijken Oerknal en George Gamow

Georges Lemaître

Georges met zijn broer Jacques in 1914 Einstein in het California Institute of Technology (1933) Georges Henri Joseph Edouard Lemaître (Charleroi, 17 juli 1894 – Leuven, 20 juni 1966) was een Belgisch priester, astronoom, kosmoloog, wiskundige en natuurkundige.

Bekijken Oerknal en Georges Lemaître

Gluon

Een elektron en een positron botsen en vormen drie gluonen. Een gluon is een elementair deeltje dat verantwoordelijk is voor het overbrengen van de sterke kernkracht.

Bekijken Oerknal en Gluon

Hans Bethe

Hans Albrecht Bethe (Straatsburg (destijds onderdeel van het Duitse keizerrijk, tegenwoordig Frankrijk), 2 juli 1906 – Ithaca (New York), 6 maart 2005) was een Amerikaans natuur- en sterrenkundige van Duitse afkomst.

Bekijken Oerknal en Hans Bethe

Heelal

Een deel van het heelal Het heelal of universum in de astronomie, ofwel de kosmos in de kosmologie, zijn synoniemen voor alle materie en energie binnen het gehele ruimtetijd-continuüm.

Bekijken Oerknal en Heelal

Helium

Helium is een scheikundig element met symbool He en atoomnummer 2.

Bekijken Oerknal en Helium

Helium-3

Helium-3 of 3He is een stabiele isotoop van helium, een edelgas.

Bekijken Oerknal en Helium-3

Helium-4

Helium-4 of 4He is een stabiele isotoop van helium, een edelgas.

Bekijken Oerknal en Helium-4

Homogene reactie

Een homogene reactie is een chemische reactie waarbij er tussen de reactanten zich geen grensvlakken bevinden.

Bekijken Oerknal en Homogene reactie

Horizonprobleem

Het horizonprobleem Het horizonprobleem is een probleem uit de kosmologie, dat niet door de klassieke theorie van oerknal verklaard kan worden.

Bekijken Oerknal en Horizonprobleem

Hubbleconstante

De hubbleconstante is de constante in de wet van Hubble.

Bekijken Oerknal en Hubbleconstante

Hypothese

Een hypothese (van Oudgrieks: ὑπόθεσις (hypóthesis), veronderstelling) is in de empirische wetenschap een stelling die (nog) niet bewezen is, en die dient als uitgangspunt voor een experiment of voor een gerichte waarneming.

Bekijken Oerknal en Hypothese

Inflatie (kosmologie)

Kosmische inflatie is de theorie dat het heelal vrijwel direct na de oerknal gedurende 10−35 seconde een fase van exponentiële uitbreiding heeft doorgemaakt.

Bekijken Oerknal en Inflatie (kosmologie)

Isaac Newton

Isaac Newton (Woolsthorpe-by-Colsterworth, 4 januari 1643 – Kensington, 31 maart 1727) (juliaanse kalender: 25 december 1642 – 20 maart 1727)De juliaanse kalender verschilde 10 of 11 dagen met de gregoriaanse kalender in die periode, het nieuwe jaar begon op 25 maart; zie Oude Stijl en Nieuwe Stijl voor meer informatie.

Bekijken Oerknal en Isaac Newton

Isotoop

Fragment van een isotopenkaart. Isotopen staan op diagonale lijnen van linksboven naar rechtsonder, instabiele nucliden zijn weergegeven met een lichte achtergrond en een gekleurde pijlpunt die de richting van het verval aangeeft. Isotopen zijn atomen van hetzelfde chemische element, en dus met hetzelfde aantal protonen, waarin de aantallen neutronen in de atoomkern verschillend zijn.

Bekijken Oerknal en Isotoop

Isotropie

Een materiaal wordt isotroop genoemd als de materiaaleigenschappen niet van de richting afhangen.

Bekijken Oerknal en Isotropie

Kees de Jager

Cornelis (Kees, Cees) de Jager (Den Burg, 29 april 1921 – aldaar, 27 mei 2021) was een Nederlandse astronoom, pionier van ruimteonderzoek, popularisator van sterrenkunde en bestrijder van pseudowetenschap.

Bekijken Oerknal en Kees de Jager

Kelvin (eenheid)

graden Celsius en een Kelvinschaal William Thomson alias Lord Kelvin Vergelijking van temperatuurschalen met het kook- en vriespunt van water en het absolute nulpunt. De kelvin (symbool: K) is de eenheid van thermodynamische temperatuur; een van de zeven basiseenheden van het SI-stelsel.

Bekijken Oerknal en Kelvin (eenheid)

Kernfusie

Kernfusie is in de natuurkunde het samensmelten van atoomkernen, waarbij uit twee atoomkernen een zwaardere atoomkern met een hoger atoomnummer wordt gevormd.

Bekijken Oerknal en Kernfusie

Kosmisch stof

Interstellair stof in de spiraalarmen van de Andromedanevel gezien als emissie van infrarode straling door de Spitzer Space TelescopeKosmisch stof, ook wel ruimtestof genoemd, zijn stofdeeltjes die van verschillende bronnen afkomstig kunnen zijn, zoals planetoïden.

Bekijken Oerknal en Kosmisch stof

Kosmische achtergrondstraling

De hoornantenne die werd gebruikt bij de ontdekking van de achtergrondstraling. COBE-satelliet Spectrum van de achtergrondstraling, gemeten door COBE BICEP op de zuidpool WMAP Science Team De kosmische achtergrondstraling, niet te verwarren met kosmische straling, is de warmtestraling die kort na de oerknal is uitgezonden.

Bekijken Oerknal en Kosmische achtergrondstraling

Kosmologie

Kosmologie is de wetenschap die de globale structuur en de evolutie van het heelal bestudeert.

Bekijken Oerknal en Kosmologie

Kosmologische constante

De kosmologische constante wordt binnen de kwantummechanica gezien als de energie-inhoud van het vacuüm.

Bekijken Oerknal en Kosmologische constante

Kwantumchromodynamica

Kwantumchromodynamica is de natuurkundige theorie die de wisselwerking tussen quarks en gluonen beschrijft.

Bekijken Oerknal en Kwantumchromodynamica

Kwantummechanica

Brussel. Kwantummechanica is een natuurkundige theorie die het gedrag van materie en energie met interacties van kwanta op atomaire en subatomaire schaal beschrijft.

Bekijken Oerknal en Kwantummechanica

Kwantumtoestand

Een kwantumtoestand is de kwantummechanische weergave van een bepaalde fysische toestand.

Bekijken Oerknal en Kwantumtoestand

Lepton (subatomair deeltje)

Een lepton (afgeleid van λεπτός, Grieks voor 'klein' of 'fijn') is een van de drie typen subatomaire deeltjes uit het standaardmodel van de deeltjesfysica.

Bekijken Oerknal en Lepton (subatomair deeltje)

Lithium (element)

Lithium is een scheikundig element met symbool Li en atoomnummer 3.

Bekijken Oerknal en Lithium (element)

Lithium-7

Lithium-7 of 7Li is een stabiele isotoop van lithium, een alkalimetaal.

Bekijken Oerknal en Lithium-7

Materie

Materie of stof is een verzamelbegrip voor datgene waaruit het waarneembare universum is opgebouwd; waarneembaar in die zin dat materie massa heeft en plaats (ruimte) inneemt.

Bekijken Oerknal en Materie

Meson

Negen mesonen met spin nul Een meson is een subatomair deeltje, een hadron, dat uit een quark en een antiquark bestaat, die door de sterke kernkracht aan elkaar zijn gebonden.

Bekijken Oerknal en Meson

Metrische uitdijing van de ruimte

De metrische uitdijing van het heelal is een sleuteldeel van het huidige beeld van de wetenschap van het heelal, waarin ruimtetijd zelf beschreven wordt door een metrische tensor die door de tijd heen zo verandert dat de ruimtelijke dimensies groeien of uitrekken als het heelal groter wordt.

Bekijken Oerknal en Metrische uitdijing van de ruimte

Microgolf

Een microgolf is elektromagnetische straling; het zijn radiogolven in het hogere frequentiegebied.

Bekijken Oerknal en Microgolf

Middelpunt (meetkunde)

Het middelpunt van een cirkel Concentrische cirkels rond het middelpunt (de roos) van een schietschijf Het middelpunt van een cirkel of bol is het punt dat tot alle punten op de omtrek c.q. op het boloppervlak dezelfde afstand heeft.

Bekijken Oerknal en Middelpunt (meetkunde)

Miljard

Een miljard is duizend miljoen of 1.000.000.000 of 109 in de in Europa gangbare lange schaal.

Bekijken Oerknal en Miljard

Monopoolprobleem

Het monopoolprobleem komt voort uit de theorie rond de oerknal, het ontstaan van het heelal.

Bekijken Oerknal en Monopoolprobleem

Multiversum

Artistieke weergave van een niveau 2 multiversum. De term multiversum verwijst naar het idee of concept dat er naast het zichtbare universum waar we in leven nog veel (volgens sommigen oneindig veel) andere universa zijn die parallelle universa worden genoemd.

Bekijken Oerknal en Multiversum

Natuurkunde

natuurkundige verschijnselen Natuurkunde of fysica is de wetenschap die de algemene eigenschappen van materie, straling en energie bestudeert, evenals het gedrag ervan in de ruimte en de tijd.

Bekijken Oerknal en Natuurkunde

Neutron

Materie bestaat op de kleinste schaal uit elementaire deeltjes Een neutron is een subatomair deeltje zonder elektrische lading dat voorkomt in atoomkernen.

Bekijken Oerknal en Neutron

Nobelprijs voor Natuurkunde

röntgenstralen", die later naar hem zijn genoemd De Nobelprijs voor Natuurkunde is de hoogste onderscheiding voor prestaties op het terrein der natuurkunde.

Bekijken Oerknal en Nobelprijs voor Natuurkunde

Nucleosynthese

De oorsprong van de verschillende elementen Vorming van de lichte elementen in het heelal. Bindingsenergie in de atoomkernen Nucleosynthese, nucleus is Latijn voor kern, sunthesis is Grieks voor samenvoeging, is in de kosmologie de vorming van zwaardere chemische elementen uit lichtere, door de versmelting van atoomkernen.

Bekijken Oerknal en Nucleosynthese

Nulpuntsenergie

De nulpuntsenergie van een kwantummechanisch systeem is de energie van zijn grondtoestand.

Bekijken Oerknal en Nulpuntsenergie

Oerknal-nucleosynthese

Oerknal-nucleosynthese is in de kosmologie de vorming van lichte atoomkernen, tussen 10 seconden en 20 minuten na de oerknal.

Bekijken Oerknal en Oerknal-nucleosynthese

Oneindigheid

115px Oneindigheid staat in de betekenis van niet-eindig tegenover het begrip eindig.

Bekijken Oerknal en Oneindigheid

Paradox van Olbers

Olbers' paradox De paradox van Olbers is een paradox die stelt dat de nachtelijke hemel niet donker zou moeten zijn in een oneindig en eeuwig statisch heelal.

Bekijken Oerknal en Paradox van Olbers

Pariteitsymmetrie

Pariteitsymmetrie is de invariantie van een systeem onder een pariteittransformatie.

Bekijken Oerknal en Pariteitsymmetrie

Planck Observatory

WMAP en Planck De Planck Observatory was een (sub)millimeter- en radiotelescoop die op 14 mei 2009 samen met de Ruimtetelescoop Herschel door de Europese Ruimtevaartorganisatie succesvol gelanceerd werd met een Ariane 5-raket vanaf de lanceerbasis Centre Spatial Guyanais in Kourou in Frans-Guyana.

Bekijken Oerknal en Planck Observatory

Plancktijd

De plancktijd, ook kwantumtijd genoemd, is volgens de huidige stand van de wetenschap de kleinste betekenisvolle eenheid van tijd.

Bekijken Oerknal en Plancktijd

Populaire wetenschap

Populaire wetenschap is de (didactische) wetenschap die zich tot doel heeft gesteld 'moeilijke' onderwerpen uit wetenschap en techniek vereenvoudigd, maar toch zo volledig mogelijk voor te stellen aan brede lagen van de bevolking.

Bekijken Oerknal en Populaire wetenschap

Positron

Een positron (ook: positon) is het antideeltje van het elektron.

Bekijken Oerknal en Positron

Proton (deeltje)

opbouw van materie Een proton (voorgesteld door p, p+ of N+) is een subatomair deeltje met een positieve eenheidslading.

Bekijken Oerknal en Proton (deeltje)

Quark

Quarks zijn elementaire deeltjes, subatomaire deeltjes die de bouwstenen vormen van hadronen.

Bekijken Oerknal en Quark

Quark-gluonplasma

Een quark-gluonplasma (QGP) is een (vermoedelijke) fase van materie die ontstaat bij extreem hoge temperaturen en dichtheid.

Bekijken Oerknal en Quark-gluonplasma

Ralph Alpher

Ralph Asher Alpher (Washington D.C., 3 februari 1921 – Austin (Texas), 12 augustus 2007) was een Amerikaans natuurkundige en kosmoloog, die bekend is voor zijn onderzoek naar het ontstaan van de elementen bij de oerknal en zijn voorspelling van de kosmische achtergrondstraling.

Bekijken Oerknal en Ralph Alpher

Robert Dicke

Robert Henry Dicke (Saint Louis (Missouri), 6 mei 1916 - Princeton (New Jersey), 4 maart 1997) was een Amerikaans natuurkundige die belangrijke bijdragen heeft geleverd op het gebied van de astrofysica en kosmologie.

Bekijken Oerknal en Robert Dicke

Robert Herman

Robert Herman (The Bronx (New York), 29 augustus 1914 - Austin (Texas), 13 februari 1997) was een Amerikaans natuurkundige.

Bekijken Oerknal en Robert Herman

Robert Woodrow Wilson

Robert Woodrow Wilson (Houston, 10 januari 1936) is een Amerikaans natuurkundige en Nobelprijswinnaar.

Bekijken Oerknal en Robert Woodrow Wilson

Roodverschuiving

Rood- en blauwverschuiving Roodverschuiving, te zien in de spectraallijnen van de supercluster BAS11 (rechts; ''z''.

Bekijken Oerknal en Roodverschuiving

Ruimte (astronomie)

De ruimte of kosmische ruimte is, in de astronomie en de ruimtevaart, het deel van het heelal dat zich op meer dan 100 kilometer van de Aarde bevindt.

Bekijken Oerknal en Ruimte (astronomie)

Ruimte (natuurkunde)

Ruimte is een van de weinige fundamentele grootheden in de fysica.

Bekijken Oerknal en Ruimte (natuurkunde)

Rustmassa

De rustmassa (m_0\) is de massa van een deeltje dat zich in rust bevindt.

Bekijken Oerknal en Rustmassa

Singulariteit (natuurkunde)

Een singulariteit is in de kosmologie een punt met een oneindig klein volume en een oneindig grote dichtheid.

Bekijken Oerknal en Singulariteit (natuurkunde)

Snelheidstransformatie

Relativistische snelheid is een begrip dat samenhangt met de speciale relativiteitstheorie en waarmee wordt aangegeven hoe de snelheid van een beweging wordt waargenomen door waarnemers in verschillende inertiaalstelsels.

Bekijken Oerknal en Snelheidstransformatie

Spectraallijn

Continu spectrum Emissiespectrum Absorptiespectrum Een spectraallijn is een emissielijn of een absorptielijn die correspondeert met respectievelijk het uitzenden of het absorberen van een golflengte binnen het elektromagnetisch spectrum door een stralingsbron.

Bekijken Oerknal en Spectraallijn

Spectroscopie

prisma waarbij een spectrum zichtbaar wordt. Blauw licht wordt sterker gebroken dan rood licht. Spectroscopie is een verzamelnaam voor wetenschappelijke technieken waarmee men stoffen kan onderzoeken aan de hand van hun elektromagnetische spectrum; men bestudeert de interactie van materie met straling van verschillende energie.

Bekijken Oerknal en Spectroscopie

Spectrum

Een spectrum of verloop (meervoud: spectra of (Vlaams) spectrums) is een reeks van opeenvolgende kleuren, geluiden of andere verschijnselen.

Bekijken Oerknal en Spectrum

Standaardmodel van de deeltjesfysica

De deeltjes van het standaardmodel Het standaardmodel van de deeltjesfysica is een theorie uit de deeltjesfysica waarin de krachten en deeltjes die alle materie vormen, worden beschreven.

Bekijken Oerknal en Standaardmodel van de deeltjesfysica

Statisch heelal

Een statisch heelal is een heelal dat zowel in ruimte als tijd oneindig is.

Bekijken Oerknal en Statisch heelal

Steady-statetheorie

De steady-statetheorie is een kosmologische theorie die stelt dat het heelal er altijd was en altijd zal blijven uitdijen.

Bekijken Oerknal en Steady-statetheorie

Ster (hemellichaam)

De dubbelster Albireo (beta Cygni) Kiel Een ster is een bolvormig hemellichaam bestaande uit lichtgevend plasma met daarin voornamelijk (ongeveer 72% van de massa) waterstof en daarnaast ongeveer 26% helium.

Bekijken Oerknal en Ster (hemellichaam)

Sterke kernkracht

De sterke (kern)kracht, sterke interactie of sterke wisselwerking is de sterkste van de vier fundamentele natuurkrachten uit de natuurkunde en is nog ongeveer 100 keer sterker dan de elektromagnetische kracht.

Bekijken Oerknal en Sterke kernkracht

Sterrenstelsel

cluster Abell S740 te midden van verschillende typen sterrenstelsels Een spiraalvormig sterrenstelsel, het Windmolenstelsel (Messier 101) Een sterrenstelsel (soms ook melkwegstelsel zonder hoofdletter M, zie verderop) is een grote verzameling sterren die door de eigen zwaartekracht bij elkaar gehouden wordt.

Bekijken Oerknal en Sterrenstelsel

Steven Weinberg

Paul Berg, Christian de Duve, Steven Weinberg, Manfred Eigen en Nicolaas Bloembergen. Steven Weinberg (New York, 3 mei 1933 – Austin, 23 juli 2021) was een Amerikaans natuurkundige en in 1979 winnaar van de Nobelprijs voor Natuurkunde voor zijn bijdragen, samen met Abdus Salam en Sheldon Glashow, aan de unificatie van de zwakke kernkracht en elektromagnetische interactie tussen elementaire deeltjes.

Bekijken Oerknal en Steven Weinberg

Supernova

lensvormige sterrenstelsel NGC 4526 Keplers supernova Een supernova (meervoud: supernovae of supernova's) is het verschijnsel waarbij een ster op spectaculaire wijze explodeert.

Bekijken Oerknal en Supernova

Symmetrie (natuurkunde)

In de natuurkunde verstaat men onder symmetrie alle kenmerken van een natuurkundig systeem die de eigenschap van symmetrie vertonen.

Bekijken Oerknal en Symmetrie (natuurkunde)

Temperatuur

Thermische vibraties van een molecuul. Hoe hoger de temperatuur, hoe heviger de trillingen. Temperatuur of warmtegraad is een begrip dat aanduidt hoe warm of koud iets is.

Bekijken Oerknal en Temperatuur

Theorie

Planck geschreven als de constante van Planck ''h'' maal de frequentie ''ν'' (bij licht de kleur) van de uitgezonden straling Een theorie is een geheel van denkbeelden, hypothesen en verklaringen die in onderlinge samenhang worden beschreven.

Bekijken Oerknal en Theorie

Theorie van alles

De theorie van alles of unificatietheorie, is een (nog niet bestaande) theorie die de verschillende fundamentele theorieën in de natuurkunde met elkaar verenigt.

Bekijken Oerknal en Theorie van alles

Tijd

Een draagbaar uurwerk (zakhorloge). Een zonnewijzer Tijd is een natuurkundige grootheid.

Bekijken Oerknal en Tijd

Toestandsvergelijking

Een toestandsvergelijking is een vergelijking die het verband uitdrukt tussen verschillende grootheden van een systeem die toestandsfuncties zijn, zoals temperatuur, volume en druk, waardoor een thermodynamisch systeem wordt bepaald.

Bekijken Oerknal en Toestandsvergelijking

Tritium

Tritium (symbool T of 3H) is een isotoop van waterstof met in de atoomkern een proton en twee neutronen, in plaats van alleen maar een proton (bij protium).

Bekijken Oerknal en Tritium

Versnelde uitdijing van het heelal

Resultaten van het COSMOS project, waarbij de Hubble ruimtetelescoop en verscheidene telescopen op aarde gezamenlijk de massadistributie in het heelal in het COSMOS veld van 2 vierkante graad in kaart brengen. De kleurcodering geeft de afstand aan. Dit project maakt deel uit van het onderzoek naar de versnelde uitdijing van het heelal De versnelde uitdijing van het heelal is een theorie die aangeeft dat het heelal zich met toenemende snelheid uitbreidt, wat formeel inhoudt dat de tweede afgeleide van de kosmologische schaalfactor a(t) een positieve waarde heeft.

Bekijken Oerknal en Versnelde uitdijing van het heelal

Vlak heelal

Een vlak heelal is een heelal dat op grote schaal beschreven kan worden met de Euclidische meetkunde.

Bekijken Oerknal en Vlak heelal

Vorm van het heelal

De vorm van het heelal is een informele naam voor een onderzoeksgebied binnen de natuurkundige kosmologie.

Bekijken Oerknal en Vorm van het heelal

Waarneming (perceptie)

Vaas van Rubin Waarneming of perceptie is het proces van het verwerven, registreren, interpreteren, selecteren en ordenen van zintuiglijke informatie.

Bekijken Oerknal en Waarneming (perceptie)

Waterstof (element)

Waterstof is een chemisch element met symbool H (La: Hydrogenium) en atoomnummer 1.

Bekijken Oerknal en Waterstof (element)

Wet van Hubble-Lemaître

De wet van Hubble-Lemaître: de roodverschuiving geplot tegen de afstand voor een aantal sterrenstelsels De wet van Hubble-Lemaître (tot 2018; wet van Hubble) is een wet, of zo men wil vuistregel, in de sterrenkunde, die stelt dat sterrenstelsels zich van elkaar verwijderen met een snelheid die evenredig is met hun onderlinge afstand.

Bekijken Oerknal en Wet van Hubble-Lemaître

Wet van Planck

Max Planck, naamgever van de wet van Planck De wet van Planck, ook wel stralingswet van Planck genoemd, beschrijft de intensiteitsverdeling van de straling respectievelijk de dichtheidsverdeling van de fotonen, als functie van de golflengte respectievelijk van de frequentie, van de door een zwarte straler – een ideale stralingsbron – bij een bepaalde temperatuur uitgestraalde elektromagnetische golven.

Bekijken Oerknal en Wet van Planck

Wilkinson Microwave Anisotropy Probe

De Wilkinson Microwave Anisotropy Probe (WMAP) is een satelliet die tot taak heeft de temperatuurfluctuaties van de kosmische achtergrondstraling in kaart te brengen.

Bekijken Oerknal en Wilkinson Microwave Anisotropy Probe

Willem de Sitter (wetenschapper)

Willem de Sitter (Sneek, 6 mei 1872 – Leiden, 20 november 1934) was een Nederlandse wiskundige, astronoom, kosmoloog en natuurkundige.

Bekijken Oerknal en Willem de Sitter (wetenschapper)

William Huggins

William Huggins (Londen 7 februari 1824 – aldaar 12 mei 1910) was een Brits astronoom.

Bekijken Oerknal en William Huggins

William Thomson (natuurkundige)

''William Thomson'', de latere ''Lord Kelvin'' met het door hem ontwikkelde Thomson-peiltoestel leunend op een standaardkompas (ca. 1900) William Thomson, eerste Baron Kelvin, (Belfast, 26 juni 1824 – Largs (Schotland), 17 december 1907) was een Brits natuurkundige en wordt gezien als een van de belangrijkste natuurwetenschappers van de 19e eeuw.

Bekijken Oerknal en William Thomson (natuurkundige)

Zonnestelsel

Het zonnestelsel is het planetenstelsel dat bestaat uit de Zon en de hemellichamen die door de zwaartekracht aan de Zon gebonden zijn.

Bekijken Oerknal en Zonnestelsel

Zwaartekracht

(kogel)baan Galileo op de maan. De zwaartekracht of gravitatie is een aantrekkende kracht die twee of meer lichamen op elkaar uitoefenen.

Bekijken Oerknal en Zwaartekracht

Zwakke kernkracht

Het Feynmandiagram voor bèta-min-verval van een neutron in een proton, elektron en elektron-antineutrino door middel van een intermediair zwaar W− boson De zwakke kernkracht, ook zwakke kracht of zwakke wisselwerking, is een van de vier fundamentele natuurkrachten.

Bekijken Oerknal en Zwakke kernkracht

20e eeuw

De 20e eeuw (van de christelijke jaartelling) is de 20e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren 1901 tot en met 2000.

Bekijken Oerknal en 20e eeuw

Ook bekend als Big bang, Oerknaltheorie.

, Hypothese, Inflatie (kosmologie), Isaac Newton, Isotoop, Isotropie, Kees de Jager, Kelvin (eenheid), Kernfusie, Kosmisch stof, Kosmische achtergrondstraling, Kosmologie, Kosmologische constante, Kwantumchromodynamica, Kwantummechanica, Kwantumtoestand, Lepton (subatomair deeltje), Lithium (element), Lithium-7, Materie, Meson, Metrische uitdijing van de ruimte, Microgolf, Middelpunt (meetkunde), Miljard, Monopoolprobleem, Multiversum, Natuurkunde, Neutron, Nobelprijs voor Natuurkunde, Nucleosynthese, Nulpuntsenergie, Oerknal-nucleosynthese, Oneindigheid, Paradox van Olbers, Pariteitsymmetrie, Planck Observatory, Plancktijd, Populaire wetenschap, Positron, Proton (deeltje), Quark, Quark-gluonplasma, Ralph Alpher, Robert Dicke, Robert Herman, Robert Woodrow Wilson, Roodverschuiving, Ruimte (astronomie), Ruimte (natuurkunde), Rustmassa, Singulariteit (natuurkunde), Snelheidstransformatie, Spectraallijn, Spectroscopie, Spectrum, Standaardmodel van de deeltjesfysica, Statisch heelal, Steady-statetheorie, Ster (hemellichaam), Sterke kernkracht, Sterrenstelsel, Steven Weinberg, Supernova, Symmetrie (natuurkunde), Temperatuur, Theorie, Theorie van alles, Tijd, Toestandsvergelijking, Tritium, Versnelde uitdijing van het heelal, Vlak heelal, Vorm van het heelal, Waarneming (perceptie), Waterstof (element), Wet van Hubble-Lemaître, Wet van Planck, Wilkinson Microwave Anisotropy Probe, Willem de Sitter (wetenschapper), William Huggins, William Thomson (natuurkundige), Zonnestelsel, Zwaartekracht, Zwakke kernkracht, 20e eeuw.